گزارش سمينار محاسبات نامتعارف
«آيا تا به حال به اين فكر كرده‌ايد كه اگر سيليكون و دنياي صفر و يك وجود نداشت، محاسبات مورد نياز بشر چگونه انجام مي‌شد؟»
اين تنها يكي از خيل سؤالاتي بود كه ديروز آقاي دکتر احمدي از حضار جلسه پرسيدند. سخنراني دكتر ميثم احمدي كه روزگاري در همين دبيرستان درس مي‌خوانده است، البته بيشتر از يك سخنراني بود و آغاز و پايان و حتي ميان بحث، با حضار كاملاً تبادل نظر صورت مي‌گرفت و گاه ايشان با سؤالاتي حاضرين را به فكر وا مي‌داشتند و گاه برخي از حضار با سؤالاتي سعي در نزديك شدن به هدف اصلي بحث داشتند: گونه‌ي ديگر انديشيدن! حتي در دنياي كامپيوتر كه اغلب پايه‌هاي آن به‌صورت يك حقيقت بلاتغيير و غيرقابل شك توسط اكثريت قريب به اتفاق افراد پذيرفته شده است.
منطق صفر و يك تنها يكي از راه‌هاي حل مسائل و محاسبات است و چه بسا ابزارها و روش‌هاي ديگري كه بسيار كاراتر از كامپيوترهاي امروزي به حل مسائل مي‌پردازند. از جمله‌ي اين روش‌ها مي‌توان به محاسبات مبناي 3، كامپيوترها و محاسبات كوانتومي، محاسبات و هوش مكانيكي، محاسبات به روش نوري و... اشاره كرد. به‌عنوان مثال كامپيوترهاي كوانتومي به سمتي پيش مي‌روند كه اگر روند محاسباتي آنها كامل شود، كليه‌ي رمزهاي امروز كه مبتني بر اعداد اول بزرگ و تجزيه‌ي آنهاست، در زمان كوتاهي شكسته خواهد شد.
ايده‌ي اغلب اين روش‌ها، نظير محاسبات نوري، پردازش پيوسته، موازي و انبوه ، شبيه چيزي است كه در مغز انسان اتفاق مي‌افتد (يا لااقل ما فكر مي‌كنيم كه مي‌افتد!) يعني پردازش توسط انبوهي از نورون‌ها به صورت موازي كه البته هركدامشان توان محاسباتي خيلي بالايي ندارند.
اگر فكر كرده‌ايد اين صحبت‌ها تا اينجا نسبت به دنياي كامپيوتر ساختارشكنانه بوده است، بايد ادامه‌ي اين گزارش را بخوانيد!
در ادامه روش‌هاي ديگري به‌عنوان راه‌حل‌هاي خلاقانه و هوشمند توسط دكتر احمدي مطرح شد، مثلاً اينكه ژاپني‌ها هفت سال يك پروژه‌ي ملي براي ساخت يك روبات انسان‌نما تعريف كردند كه يك پايش را بالا بگيرد و نيفتد! تا در نهايت بتواند مثل انسان(!) از پله بالا يا پايين برود، در صورتي كه در ساير نقاط دنيا روبات‌هاي بسيار ساده‌اي با ايده‌هاي كاملاً مكانيكي ساخته شده‌اند كه از پله بالا مي‌رود و هيچ هزينه‌ي سنگيني نيز بابت ساخت آنها انجام نشده است.
ابتداي صحبت‌هاي دكتر احمدي اينگونه شروع شد كه اصولاً محاسبه چيست؟ و حضار پاسخ‌هاي متنوع و متفاوتي به اين سئوال دادند. اينكه ما در دنيا با چه مسائلي روبه‌رو هستيم و مي‌خواهيم چه محاسباتي انجام بدهيم؟ و آيا كامپيوترهاي مبتني بر صفر و يك امروزي جوابگوي اين نيازها هستند يا خير؟ برخي از حضار گفتند مسائل امروز ما كاملاً توسط كامپيوترهاي امروزي قابل حل هستند و فقط بايد صبر كنيم تا پيشرفت كامپيوترها كامل شود. اما برخي ديگر بر اين باور بودند كه در برخي مسائل مثل خلاصه كردن يك متن، نوع تعريف مسأله به‌گونه‌اي است كه خيلي سخت مي‌توان آن را توسط كامپيوترهاي امروز حل كرد. و در آخر كار نيز نتيجه‌ي مطلوبي حاصل نخواهد شد، در حالي كه يك انسان، به‌راحتي پس از چند بار تمرين مي‌تواند اين كار را انجام دهد.
بحث به همين‌جا نيز ختم نشد و يك مثال از جنگ جهاني دوم راجع به روش‌هاي محاسباتي زده شد:
در جنگ جهاني دوم، زيردريايي‌ها يكي از ابزارهاي حساس به‌شمار مي‌آمدند و نيروي دريايي هيچ كشوري حاضر به از دست دادن آنها نبود. بعضي مواقع زيردريايي پايگاه اصلي را به قصد انجام مأموريت ترك مي‌كرد و پس از مدتي طولاني (مثلاً 2 ماه) نمي‌دانست آيا پايگاه اصلي براي بازگشت امن است يا اينكه توسط دشمن اشغال شده. روش‌هاي رمزنگاري آن دوران نيز چندان قابل اعتماد نبودند كه افراد به ارتباط راديويي دل خوش كنند. بنابراين نيروي دريايي انگليس روش بسيار عجيبي به‌كار برد: 50 عدد كارت (كه جفت بودند) به رنگ قرمز و سبز تهيه كردند و آنها را به‌شدت بُر زدند تا نظم آنها به‌هم بخورد، سپس بدون اينكه رنگ آنها توسط كسي رؤيت شود، 11 جفت را انتخاب نمودند و از هر كدام يك عدد را در پايگاه اصلي و يك عدد را در زيردريايي گذاشتند. زماني كه پايان مأموريت زيردريايي نزديك مي‌شد، يك نفر در پايگاه اصلي پاكت كارت‌ها را مي‌آورد و سعي مي‌كرد بر روي رنگ مورد نظرش (مثلاً اگر پايگاه اشغال شده، رنگ قرمز) تمركز كند و يكي يكي كارت‌ها را بيرون بياورد!
بسيار عجيب است ولي گويا نيروي اراده‌ي آزاد (free - will) انسان از بعد زمان عبور مي‌كند! و اين نيز يك ابزار محاسبه مي‌شود!
نظاير اين علوم نيز قبلاً وجود داشته و نزد انبياء الهي من‌جمله حضرت داوود (عليه‌السلام) بوده است كه از روي وضع ستارگان يا ساير پديده‌هاي مادي، به استخراج حوادث آينده (چيزي كه امروز تحت عنوان predictionيا time series predictionبسيار بازار داغي در مقالات دارد) مي‌پرداختند و اين علوم به ديگران نيز قابل آموزش بوده است.
در پايان اينكه مفاهيمي نظير خودآگاهي (self - consciousness) و اراده‌ي آزاد مفاهيمي است كه قابل محاسبه و فهم براي كامپيوتر نيست.
ساير مطالب عنوان‌شده در اين سمينار را می توانید به‌صورت لوح فشرده‌ی تصويري از معاونت پژوهشي دريافت كنيد.
